49. ANTALYA ALTIN PORTAKAL’IN ARDINDAN
ZERRE
 |
| Zerre afişi |
“Bir sıçan para birimine dönüştü”
-Zbigniew Herbert (Don DeLillo’nun Cosmopolis adlı romanından)
49. Antalya Altın Portakal Film Festivali’nden 4 ödülle dönen Zerre filmini mercek altına aldım. Filmin yönetmeni Erdem Tepegöz ile çok keyifli bir röportaj gerçekleştirdik.
Festivalde yarışan filmlerde izlediklerim arasından en beğendiğim iki filmden biriydi Zerre. Galasında heyecandan yerimde duramıyordum. Bundaki bir etken de festival başlamadan önce Zerre filminin yönetmeni Erdem Tepegöz’den aldığım mesajdı: “…Umarım filmi izlediğinde seversin.” Aslında farkına varmadan orada görüşeceğimizin teminatını vermişiz.
Filmi izledikten sonra da Erdem Tepegöz’ün dileğini gerçekleştirmiş oldum, film beni etkiledi çünkü. Öncelikle biz böyle filmlere alışkın değiliz. Hep bir şeylerin önümüze sunulmasını bekliyoruz, bizi düşündüren filmler çok yapılmıyor. Aksiyonu bol, oyuncuları meşhur, bütçesi büyük filmleri hayranlıkla izliyoruz. “Vay arkadaş. Bizde olmaz böyle Hollywood filmleri” deyip, beğenimizi ifade ediyoruz. Ne var ki, bir film hakkında uzun uzun kafa yormuyoruz. Yönetmen neyi anlatmaya çalışmış? Bu filmi neden sevdim/sevmedim? Bana ne hisler yaşattı?
Usta yönetmen Istvan Szabo’nun “The Door” filminden sonra yapılan söyleşide, soru sorduğumda film yapmayı arkadaşlarını yemeğe çağırmaya benzettiğini söylemişti. Çok sevmiştim bu sözü, bana da çok anlamlı gelmişti. İşte bu noktada bizim de “gurmeler” olarak yediğimiz yemeği incelemeliyiz. Hani günlük hayatta “Bu yemeğin tuzu çok olmuş”, “Hiç pişmemiş” gibi yorumlar yaparız. Filmlerin de incelenip, özümsenmesi gerekiyor.
Altın Portakal Film Festivali’nde de Erdem Tepegöz’ün akşam yemeğine konuk oluyoruz. Bize Jale Arıkan da eşlik ediyor. Tepegöz’ün bu “akşam yemeği” olan Zerre de bir kadının hayatından bir kesit. Jale Arıkan’ın canlandırdığı Zeynep karakterinin ne geçmişini biliyoruz, ne de geleceğini. Onunla 80 dakikalık bir yolculuğa çıkıyoruz. Bu yolculukta, Jale Arıkan’ın da büyük katkıları olmuş bence. Önceki yazılarımda oyuncuların karakterlerine odaklanamadığımdan, karakteri değil de oyuncuyu izlediğimden bahsetmiştim. Bu noktada ben Jale Arıkan’ı değil, Zeynep’i izledim. Ne kadar zorluk yaşasa da mücadeleden vazgeçmeyen Zeynep’i… Dünyada yer alan bir toz zerreciği olan Zeynep’i…
Benim En İyi Kadın Oyuncu tercihim de Jale Arıkan’dan yana olurdu. Ne var ki, seyirci ona zaten ödülü verdi, performansı çok konuşuldu. Film vizyona girdiğinde de çok konuşulacak! Yine de Elveda Katya filmindeki performansıyla ödül alan Anna Andrusenko’yu tebrik ederim. Çok genç ve heyecanı gözlerinden okunuyordu.
 |
| Jale Arıkan ve ben :-) |
Jale Arıkan’ı Zenne filmiyle tanımıştım. Yan rol olmasına rağmen hakkını vermişti. Onu festivalin en iyisi dediğim filmlerde görmek çok hoşuma gidiyor. J
Zerre’ye dönecek olursak, film bize hayattaki toz zerrecikleri olduğumuzu hatırlatıyor ve bunu çok başarılı bir şekilde yapıyor. Metaforlara da yer verilen filmde, hayat şartlarının eşitsizliği ve acımasızlığı gözler önüne seriliyor.
Filmde sanat yönetimi de başarısını aldığı ödülle kanıtlıyor. Zira filmdeki mekanlar sonradan yapılmış. Filmin duygusunun doğru ifade edilmesine katkıda bulunduğu için sanat yönetmeni Tora Aghabayova’yı da tebrik ederim.
Filme hakim olan “gri” rengi, soğuk bir havanın verilmesini sağlamış. Filmi izlerken baştan sona kadar üşüyorsunuz. Sorgulamaya başlıyorsunuz… Bu film bir şeylerin doğru gitmediğini haykırıyor. Adalet sistemini sorgularken aslında bunların gerçek hayatta yaşanması dolayısı ile objektif bir şekilde resmin bütününü inceliyor.
“Bütün hayvanlar eşittir; ama bazı hayvanlar daha eşittir.” –George Orwell’ın Hayvan Çiftliği adlı kitabından
Çok farklı bir tarza sahip, daha önce izlediğimiz filmlere benzemiyor. Bu yüzden kesinlikle izlenilmeli! Filmde Jale Arıkan’ın yanında Rüçhan Çalışkur, Özay Fecht, Remzi Pamukçu da yer alıyor. Oyuncular da filmde çok başarılılar, hepsi çok doğal performanslardı. Filmin bütünün oluşmasında ve akışında çok büyük rol oynuyorlar.
Filmin yönetmeni Erdem Tepegöz’e de film hakkında sordum:
1) Altın Portakal Film Festivali’nden sonra gözler Zerre’ye ve size çevrildi. “En İyi Yönetmen” ödülünü alan en genç yönetmen oldunuz. Sizi kısaca tanıyabilir miyiz?
Dokuz Eylül Üniversitesi iktisat mezunuyum, Prag’da bir film atölyesini tamamladım. Çektiğim kısa filmler sonrası İstanbul’a taşındıktan sonra yönetmen yardımcılığı ile sektöre girdim. Bir film çekiminin hemen hemen her aşamasında görev aldım.
2) Zerre sizin ilk uzun metrajlı filminiz; fakat sizi başka projelerde de gördük. Örnek olarak kısa filminiz “Kafes” aklıma geliyor. Aslında bu iki filminizin başlığı filmde sembolize ediliyor. Kafesinde çırpınıp duran bir kuş ile havada uçuşup duran toz zerrecikleri…
Evet, bazen düşününce iki kısa filmim ve ilk uzun metrajım Zerre de benzer metaforlar olduğunu fark edebiliyorum. Kasten yapılmamış olması daha da ilginç. Sizi etkileyen ve anlatım dilinizi oluşturan bazı semboller ve detaylar öykünüze bir şekilde sızıyor. Bunu diğer filmlerimde de kullanmaya ve beslenmeye çalışacağım. “Her insan memleketini, hatta doğduğu odayı anlatır' diyor Chagall; o yüzden ne kadar uçsanız dahi içinizdeki kırıntılar ve küçük gözlemleriniz size hakim oluyor.
3) Zerre’nin senaryo yazım süreci nasıl geçti? Karakterlerin birbirleriyle olan bağlarını nasıl kurdunuz ve en sonunda kendinizi çekime başlamaya ne zaman hazır hissettiniz?
Zerre başka bir projenin mekan çalışması için Tarlabaşı’nda şahit olduğum bir hayat kesiti. Bunu yalın bir dil ve gerçekçi bir bakış açısıyla nasıl anlatırım diye başlayan serüven yaklaşık 1 yılı buldu. 3 farklı versiyon yazdım ve yaklaşık 9-10. draft artık çekime hazır hale gelmişti. Ama Filmler ve senaryolar maalesef bitmiyorlar bu yüzden terk edilmeleri gerek. Okuma provalarında değişti senaryo, çekimlerde yeni değişiklikler ve ek sahneler geldi, montajda bazı sahneler atıldı, bazı yerlere dublajla ek cümle yazıldı yani film ve senaryo beyazperdeye çıkana kadar durmuyor değişiyor gelişiyor.
4) Zerre’de bambaşka bir İstanbul izliyoruz. Olumsuz hayat şartları ile acımasız, karamsar; fakat bir o kadar da hüzünlü bir İstanbul. Peki, sizin İstanbul’unuz nasıl?
İstanbul’u çok seven biri değilim. Bir İzmir aşığı olarak İstanbul’a karamsar bakışımın bunda etkisi var mı bilmiyorum. Nedense zoraki burada yaşıyormuşum gibi hissediyorum. Ve genelde sokakta veya benzer mekanlarda yaşayan insanlarda da benzer durumları görüyorum. Filme de bu etki sızmış olabilir. İstanbul’daki gerçek hayatlar Kız kulesinde veya Sultanahmet de değil; Tarlabaşı’nda, Fatih’de, Kadırga’da.
5) Filmde de kullandığınız “fare” metaforu aslında parayı temsil ediyor. David Cronenberg’ün son filmi, Cosmopolis’te de bunun bir örneğini izlemiştik. Sizce bu film kapitalizme baş mı kaldırıyor, yoksa bize hayattan bir kesit sunup, nelerin yaşandığını mı gösteriyor?
Bu okumalar çok önemli ve değerli. Okumak yazmaktan zordur derler. Filmi siz yaptıktan sonra sizden çıkmış oluyor ve artık farklı okumalar ve yorumlarla farklı bir yönelimi oluyor. Yalın bir öykünün içinde birçok metaforlarla öykünün arkasındaki söylemi keşfetmeye çalışmak filmlerin gizli gücü bence. Bunu yapmaya çalıştım alt metine ve öte öyküye çok kafa yordum.
Yaptığın doğru bir yorumlama tabii ki de. Direkt metaforları açıklamak istemiyorum. Hatta filmde köpeğin eti kemirdiği sahnenin bağlanışı veya havai fişeklerin olduğu planlar veya yıldızların uçuşan toz parçaları ile resmedildiği planları sayfalarca açıklayabilirim ama görsel gücü beni daha heyecanlandırıyor.
Ben direkt mesaj vermek veya yönelim yapmaktan ziyade objektif bir kesit sunmanın izleyici ve yorumlayıcı açısından daha güçlü olacağı kanaatindeyim. Böylece herkesin yorumları daha gerçekçi ve kendine has olabiliyor.
6) Zerre’den sonra sizi yeni projelerde görecek miyiz?
Var yeni bir projem, yine Zerre’de kurmaya çalıştığım anlatım dili ekseninde bir karakter öyküsü; ilk filmime göre biraz daha zor ve büyük bir prodüksiyon, beni çok heyecanlandırıyor.
7) Son olarak da hayatınızda yer edinmiş bir film ve kitabı bizimle paylaşabilir misiniz?
Beni büyüten çok fazla kitap ve filmler var. Ama hayatımda farklı yeri olan bir film ve bir kitap var: Film olarak İtalyan filmi ‘La Vitta E bela (Hayat Güzeldir)’. Kitap olarak da ‘Sinema Seyircisinin El Kitabı’ adlı kitabı çabucak bitecek diye 2 ay yanımda dolaştırıp okuyamamıştım. Başucu kitabım olmuştu bir dönem.
Teşekkürler…
Erdem Tepegöz’ün adı bir kenara yazılsın! J Altın Portakal’da adından konuşturan Zerre filminin yurt içi ve yurt dışında katılacağı festivallerde de başarı diliyorum.
 |
| Zerre ekibi Malatya Film Festivali'nde... |
*Film, Altın Portakal'da En İyi İlk Film, En İyi Yönetmen, En İyi Sanat Yönetimi ve SİYAD En İyi Film ödüllerini alırken, Malatya Film Festivali'nden En İyi Kurgu ve En İyi Kadın Oyuncu ödülleriyle döndü.
-Su Yılmaz
AFTER 49TH GOLDEN ORANGE FILM FESTIVAL
THE PARTICLE
“A rat became the unit of currency.”
-Zbigniew Herbert (From Don DeLillo’s Cosmopolis)
I scrutinized the film “The Particle” which has got 4 awards from 49th Golden Orange Film Festival. I’ve made an enjoyable interview with Erdem Tepegoz.
 |
| Zeynep is acted by Jale Arıkan |
“The Particle” was one of my favorite films at the festival. I couldn’t get calmer, my excitement grew every minute… I think, the reason of my excitement was also the mail I’ve had from Erdem Tepegoz before the festival started: “…I hope you’ll like the film.” I figured out later that we’ve already made a deal with meeting there!
Erdem’s wish has come true after I’ve seen the film; because it impressed me so much. Firstly, these kind of films aren’t always made. We usually want something to be served to us, we’re not used to watching suggestive movies. High-budget, action films which has very popular stars in it… They are all around us! But, in another hand we should think about a movie and ask ourselves: What does the director want to tell?, Why did I like/didn’t like it?, What feelings did I have after seeing it?... etc.
When I asked a question to the master, Istvan Szabo, he told me that making films are like inviting friends to dinner. I liked that answer very much, it was meaningful for me. At that point, we got to be extreme “gourmee”s for films. We do have to know what we eat and make comments for it. Like “it’s salty” or “spicy” whatever… Just like it, the films should be analysed, too.
… and after all, I became a guest of Erdem Tepegoz’s dinner. Later, Jale Arikan joins to us. Erdem’s “dinner” centers on a character and this character named Zeynep who is acted by Jale Arıkan. We don’t even have an idea of Zeynep’s past or future. 80 minute-long journey starts after all… In that journey, Jale Arikan supports much. I’ve written that I can’t focus on the character, because of the actor/actress in my past articles. But at this juncture, I watched Zeynep every minute of the film. Zeynep who struggles to any kind of problems… Zeynep who is just a particle in the universe.
So my “Best Actress” award at Golden Orange would absolutely go to Jale Arikan except Anna Andrusenko. But she already earned a prize from the audience. She’ll be talked when the film releases… maybe even before! Anyway, I just congratulate the young actress, Anna Andrusenko from “Farewell Katya.” She looked very excited though.
I recognized Jale Arikan by “Zenne Dancer” (in 2011). She wasn’t a leading character, but did a great job there, too. I’m very glad to see her in films that I most like from the festival. JAnyway... As we talk about “Zerre”, well, it reminds us that we are only the particles around the world, perfectly. Filled with metaphors and shows off the “equality (!)” and the cruelty of life.
The success of the art direction has proved by the “Best Art Director” award. Because the places support the film and makes you feel inside. Congrats Tora Aghabayova –art director.
 |
| Me with the art director, Tora Aghabayova |
The color, “grey” is the main color of the movie and it expresses a “cold” feeling. You feel very chilly from the beginning ‘till the end. It shouts out that something doesn’t go right. Questionizes the justice, but in another hand, looks at the whole objectively, and admits that these things happen in the real life.
“All animals are equal, but some animals are more equal.” –From George Orwell’s novel, Animal Farm
“Zerre” has a different style, unlike the other films you have ever seen. So it should be watched! Starring Jale Arikan, Ruchan Caliskur, Ozay Fecht, Remzi Pamukcu… They are extremely good, precisely natural performances.
I asked the director, Erdem Tepegoz, about the movie:
1) After Golden Orange Film Festival, lots of people wanted to more about you. You became the youngest actor to get the “Best Director” award. Could you introduce yourself for us?
I’ve educated economics at “Dokuz Eylul University”, completed a workshop at Prague Film School. After making short films and settling to Istanbul, I joined this sector as an assistant director. I worked at almost every part of the filmmaking.
2) “The Particle” is your first feature-film, but we saw your other projects. For example, your short film, “The Cage” comes to my mind. Actually, these two titles are symbolised in the films. A bird flutters in its cage, particles of dust flows in the air…
Well, sometimes I realize that my two short films and first feature have metaphors in them. But it didn’t made deliberately, so that’s interesting. Some facts and details which impresses you, infiltrates to your story. I’ll try to use it in my other works and “feed” myself with it. It’s been said by Chagall that every person tells its hometown, or even the room that it’s born, so bits inside you and your tiny little observations effects on you even if you try to change your life (fly!) upside down.
3) If we talk about the screenwriting… How did you connect the characters in “The Particle” and when did you feel ready to shoot?
“Zerre” is a character section which I witnessed while we were searching places and working for another project. It took me a year to think how to describe it plain and realistically. I wrote 3 different scripts and after 9-10. drafts, it was ready. But unfortunately, films and scripts don’t really finish and they shouldn’t be left. The script has changed later on at the reading rehearsals, shooting process, editing… So, as you see, films and scripts don’t stop until they release on the movie screen.
4) Zerre shows a different Istanbul. Istanbul which is cruel and depressed with low-life standards. So, how’s “your” Istanbul?
I’m not really in love with Istanbul. I don’t know if my love of Izmir effects the aspect of this depression. Somehow, I feel like I’m forced to live there and I see that situation in daily life around the streets or some place like that. The real life in Istanbul isn’t at Sultanahmet or Maiden’s Tower; but in Tarlabasi, Fatih, Kadirga.
5) To me, the metaphor of a mouse that has been used in “Zerre” is actually a symbol for money. We’ve seen a similar point of view in Cosmopolis. Do you think that this film rebels to capitalism, or is just a part of a person’s life?
These perusals are very important and precious. They say analyzing is harder than writing.When you complete a movie, you have nothing to do with it and by different perusals and comments it variates into a different way. I think it’s secretly a power to realize the statement into the metaphors. I wanted to do this and think over the subtext and the story beyond.
Your interpretation is true. I don’t want to explain the metaphors directly. In fact, it would take me hundreds of papers to talk about the scene when the dog chews the meat or plans that have fireworks or stars which has pictured by the flying particles of dust, but I’d prefer the visual “magic” of it.
I’d rather serve an objective section to the audience, instead of describing the metaphors or ascribe a meaning to them. So, everyone has personal thoughts.
6) Are we going to see you at new projects?
Yep, I’m planning a new project, like a character’s story I try to set up with the paralel verbalism in Zerre. It is harder than the first one and a bigger production, but anyway, it makes me feel excited for it.
7) To sum up, could you tell us which films and books have a meaning for you?
There are lots of films and books that effected on me. But there is a book and a movie that took a place in my life: “La Vita e Bella” –as the film- and “The Handbook of a Moviegoer” (I was so afraid to finish it, so could read it in 2 months)
Teşekkürler…
Remember his name! He’s going to be a huge success. J I wish good luck for “Zerre”s journey on festival marathons.
 |
| (from left to right) Kağan Daldal, Cinecat Su, Erdem Tepegoz :) |
*Zerre, has got 4 awards (Best First Film, Best Art Director, SIYAD Best Film, Best Director) from the Golden Orange Film Festival and also came back from Malatya Film Festival with 2 awards, Best Editing and Best Actress (Jale Arikan).
-Su Yılmaz
